เป็นเรื่องดีที่ทุกวันนี้มีผู้คนจำนวนไม่น้อยที่ให้ความสำคัญและใส่ใจกับการประหยัดพลังงาน ความตั้งใจที่จะใช้พลังงานให้น้อยลง พร้อม ๆ กับการแสวงหาพลังงานทดแทนใหม่ ๆ ที่ไม่ทำลายทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ตลอดจนการคิดค้นวิธีการมากมายเพื่อลดทอนการใช้พลังงานจากทรัพยากรที่ใช้แล้วหมดไป ก็ยังคงเกิดขึ้นอยู่อย่างต่อเนื่อง เช่นเดียวกับการเกิดขึ้นของ “หมู่บ้านประหยัดพลังงาน” ที่ฟังดูคล้ายจะเป็นภาพในจินตนาการของใครหลายคน  แต่ทว่าก็เกิดขึ้นจริงได้แล้วในวันนี้

เมื่อเดือนมิถุนายน ปี 2012 Daiwa House Industry บริษัทผู้ก่อสร้างบ้านสำเร็จรูปและนักพัฒนาที่ดินรายใหญ่แห่งหนึ่งของญี่ปุ่นได้ริเริ่มสร้างหมู่บ้านประหยัดพลังงานและเปิดให้มีการจองและอยู่อาศัยจริง ที่เมืองซาไก (Sakai) ทางตอนใต้ของโอซากา บนพื้นที่ 16,754 ตารางเมตร หรือประมาณ 11.5 ไร่ ซึ่งเคยเป็นที่ตั้งของโรงเรียนประถมศึกษามาก่อน แต่โดยที่นักเรียนมีน้อย ซึ่งรัฐบาลท้องถิ่นมีนโยบายยุบรวมโรงเรียน จึงขายที่ดินแปลงนี้ให้แก่บริษัท Daiwa House Industry พัฒนาเป็นหมู่บ้านประหยัดพลังงาน นอกจากนี้นครซาไกเคยเป็นศูนย์รวมอุตสาหกรรมใหญ่ ๆ เช่น Sharp Sony และอื่น ๆ แต่ปัจจุบันโรงงานต่าง ๆ ไปขยายตัวในต่างประเทศ ทำให้จำนวนประชากรกลับลดลงเสียอีก ปัจจุบันจึงกลายเป็นเมืองอยู่อาศัย (Bed City) สำหรับคนทำงานในนครโอซากา



ด้วยความตั้งใจที่จะสร้างชุมชนผลิตคาร์บอนต่ำ ลดปริมาณการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์จากกิจกรรมในชีวิตประจำวัน และหลีกเลี่ยงการใช้พลังงานจากเชื้อเพลิงหรือน้ำมัน  ไปจนถึงจะไม่ใช้พลังงานใด ๆ เพิ่มนอกเหนือจากที่หมู่บ้านผลิตได้ (Net Zero Energy House) นี้ ได้ถูกดำเนินการให้เป็นจริงโดยการนำพลังงานแสงอาทิตย์จากแผงพลังงานที่ติดตั้งบนหลังคาของบ้านทุกหลังมาเก็บสะสมไว้ในแบตเตอรี่ลิเทียมไอออนเพื่อใช้สำหรับกิจกรรมต่าง ๆ แทนการใช้ไฟฟ้า โดยที่บ้าน 1 หลัง จะติดตั้งแผงพลังงานแสงอาทิตย์หรือโซล่าเซลล์ที่สามารถผลิตไฟฟ้าได้มากที่สุดอยู่ที่ 5 กิโลวัตต์ ขึ้นอยู่กับขนาดของบ้าน อีกทั้งยังมีระบบการจัดการพลังงานภายในบ้าน (Home Energy Management Systems: HEMS) ที่สามารถทำให้ทราบได้ว่า เราใช้พลังงานไปแล้วเท่าใดและยังคงเหลืออยู่อีกเท่าใดด้วย  นอกจากนี้ยังมีการตั้งเป้าจะนำพลังงานที่เหลือจากแต่ละบ้านมาใช้ประโยชน์ในส่วนกลางของหมู่บ้าน เช่น ใช้สำหรับไฟส่องทางบนถนน หรือรถยนต์ไฟฟ้าของหมู่บ้านที่ไม่ต้องใช้พลังงานน้ำมันและไม่ก่อให้เกิดมลพิษ  และหากยังมีพลังงานเหลือมากพอก็ยังสามารถนำพลังงานไปแบ่งปันให้กับหน่วยงานอื่น ๆ ได้ต่อไป

“บ้าน หลังหนึ่งมีราคา 13-15 ล้านบาท หรือเฉลี่ยที่ 14 ล้านบาท เฉพาะตัวบ้านอย่างเดียวมีราคา 9 ล้านบาท ที่เหลืออีก 5 ล้านบาท เป็นค่าที่ดิน แสดงให้เห็นชัดว่าเทคโนโลยี และการก่อสร้างบ้านมีราคาสูงมากในญี่ปุ่น หากเป็นบ้านคล้ายกันในทำเลใกล้เคียงกัน แต่ไม่ใช่บ้านประหยัดพลังงาน จะมีราคาถูกกว่าประมาณ 16% หรืออีกนัยหนึ่งบ้านประหยัดพลังงานนี้มีราคาสูงกว่าบ้านทั่วไปประมาณ 19%”

ทั้งนี้ มีบ้านจำนวนทั้งสิ้น 65 หลัง บ้านแต่ละหลังมีขนาดอาคารราว 120 ตารางเมตร และขนาดที่ดิน 170 ตารางเมตร หมายความว่าหากเทียบกับพื้นที่ก่อสร้าง บ้านหลังหนึ่งที่มีราคา 14 ล้านบาท จะมีราคาตารางเมตรละ 117,000 บาท แต่หากเทียบกับค่าอาคารที่ 9 ล้านบาท ราคาตัวอาคารบ้านจะเป็นเงินประมาณ 75,000 บาทต่อตารางเมตร และสำหรับกรณีราคาที่ดินที่ 5 ล้านบาทต่อหลัง สำหรับที่ดินขนาด 170 ตารางเมตร หรือ 42.5 ตารางวานั้น ราคาที่ดินจะตกตารางวาละ 118,000 บาท ซึ่งถือว่าไม่สูงนักเพราะตั้งอยู่นอกเมือง

สำหรับกลุ่มเป้าหมายของโครงการหมู่บ้านดังกล่าว เป็นคนทำงานที่มีอายุประมาณ 35 ปีขึ้นไป มีรายได้ครอบครัวเฉลี่ยประมาณ 200,000 บาทต่อเดือน ประมาณว่าครึ่งหนึ่งของผู้ซื้อทำงานอยู่บริเวณใกล้เคียง ส่วนอีกครึ่งหนึ่งทำงานอยู่ในนครโอซากา ซึ่งต้องใช้เวลาเดินทางด้วยรถไฟ และรถใต้ดิน กินเวลาประมาณ 1 ชั่วโมง และใช้เงินค่าเดินทางเที่ยวละ 160 บาทต่อคน
แม้ว่าบ้านหนึ่งหลังของหมู่บ้านประหยัดพลังงานแห่งนี้จะมีราคาเฉลี่ยอยู่ที่ 14 ล้านบาท ด้วยต้นทุนของการก่อสร้างบ้านบวกกับการใช้เทคโนโลยีที่มีราคาค่อนข้างสูงก็ตาม หากแต่เจตนาดีและความตั้งใจที่จะไม่ทำร้ายธรรมชาติกลับมีความหมายมากยิ่งกว่า “หมู่บ้านประหยัดพลังงาน” แห่งนี้จึงเป็นเหมือนต้นแบบทางแนวคิด ที่นอกจากจะคิดมาอย่างรอบด้าน เริ่มต้นจากการไม่เบียดเบียนธรรมชาติ ใช้เท่าที่มี  และไม่ทำสิ่งที่ส่งผลร้ายต่อส่วนอื่น ๆ แล้ว ก็ยังแฝงเรื่องของการแบ่งปันจากชุมชนเล็ก ๆ ไปสู่ภาคสังคมขนาดใหญ่ ถือเป็นการใช้เทคโนโลยีอย่างชาญฉลาดที่เปิดโอกาสให้ทุกคนได้มีส่วนร่วมในการรักษาเพื่อตระหนักถึงผลลัพธ์ที่ยั่งยืนร่วมกัน
 
* คำว่า Harumidai คือ การพัฒนาที่อยู่อาศัยที่ไม่ใช้พลังงานเพิ่ม เพื่อให้ผู้ที่อยู่อาศัยรู้สึกปลอดภัยและสบายใจในการได้เป็นส่วนหนึ่งของสิ่งแวดล้อม
 
ที่มา
ปิยะพร สวัสดิ์สิงห์ “SMA Eco Town Harumidai หมู่บ้านประหยัดพลังงาน...ห่วงใยโลก” จาก Creative Thailand
บทความ "หมู่บ้านประหยัดพลังงาน"  จาก green.kmutnb.ac.th
Article “Japan’s First Zero Energy Neighborhood, a New Way of Living” from asiagreenbuildings.com